یه گزارش پایگاه خبری تحلیلی احرارگیل،توافقنامه احداث خط راه‌آهن رشت- آستارا در مراسمی با حضور رؤسای جمهوری اسلامی ایران و روسیه به صورت تصویری به امضا رسید و اسناد اجرایی شروع این پروژه به عنوان تنها گسستگی کریدور شمال- جنوب نیز در مذاکرات حضوری مسئولان ایران و روسیه در تهران نهایی شد.
کریدور حملونقل شمال ـ جنوب از مهم‌ترین شاهراه‌های ارتباطی نیمکره شرقی و در زمره ۱۰کریدور ترانزیتی ریلی و ترکیبی تعریف شده در نشست کشورهای عضو اتحادیه اروپایی در هلسینکی در سال ۱۹۹۲ است که به عنوان شاهراه ترانزیتی شماره ۹ میان سه کشور ایران، روسیه و هند به تصویب رسید.
توافقنامه این کریدور در سپتامبر سال ۲۰۰۰ میلادی بین سه کشور یاد شده بهعنوان مؤسسان کریدور شمال- جنوب در سن‌پترزبورگ به امضا رسید. سپس با پذیرفتن ۱۱کشور دیگر شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان، سوریه و بلغارستان خود را بهعنوان مسیری جایگزین و قابل اعتماد به اثبات رساند.
این کریدور بناست قاره‌های آسیا و اروپا را به همدیگر پیوند دهد و ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه را از طریق ایران با کشورهای حوزه خلیجفارس، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا برقرار سازد.
محور قزوین – رشت – آستارا به عنوان تنها گسستگی کریدور شمال- جنوب سال‌ها در انتظار اراده و اقدام دولت‌ها بود که با آغاز دولت سیزدهم به طور جدی در دستور کار قرار گرفت و بناست راه‌آهن رشت – آستارا با همکاری کشورهای روسیه و آذربایجان در تأمین مالی پروژه احداث شود.
راه‌آهن رشت- آستارا به طول ۵/۱۶۲کیلومتر در دو قطعه طراحی شده و شامل ۹ ایستگاه صومعه‌سرا، ماسال، رضوانشهر،پره‌سر، اسالم، لیسار، حویق، لوندویل و آستاراست. تکمیل راه‌آهن رشت – آستارا به تکمیل کریدور بین‌المللی ریلی (NOSTRAC) می‌انجامد و راه‌آهن ایران را به راه‌آهن کشورهای قفقاز، روسیه، اسکاندیناوی و شمال اروپا متصل می‌کند. از سوی دیگر تکمیل این مسیر ریلی مزایایی از جمله تسهیل در مبادلات بازرگانی از مبادی و مقاصد بندر هلسینکی فنلاند، هامبورگ آلمان، باتومی گرجستان با بنادر جنوبی ایران، دهلی هند، کراچی پاکستان و بانکوک تایلند را به دنبال دارد.
ظرفیت‌های باری و مسافری
راه‌اندازی این خط ریلی با آسان‌ترکردن سفر گردشگران خارجی و داخلی می‌تواند منجر به توسعه گردشگری کشور شود. به طور کلی حملونقل ریلی به عنوان ترابری سازگار با محیط‌زیست شناخته می‌شود و احداث راه‌آهن رشت – آستارا در بخش باختری استان گیلان، هم در توسعه استان نقش ایفا می‌کند و هم موجب کاهش سوانح و تصادفات می‌شود. از سوی دیگر این پروژه در کاهش عوارض زیست محیطی و جلوگیری از رشد بی‌رویه شهرها در کرانه راه‌ها نیز تأثیرگذار است. ظرفیت حمل بار این راه‌آهن در سال نخست بهره‌برداری ۱۰میلیون تن برآورد شده که در حال حاضر به میزان ۶/۹میلیون تن تقاضای حمل بار دارد. همچنین راه‌آهن رشت – آستارا ظرفیت جابه‌جایی حدود ۹۹۰ هزار نفر مسافر را در سال بیستم بهره‌برداری خواهد داشت.
مشخصات فنی
برای ساخت این پروژه ریلی، احداث ۶۳ دستگاه پل به طول حداکثر ۴۰ کیلومتر و یک دستگاه تونل در نظر گرفته شده است. عملیات زیرسازی ۱۰ کیلومتر ابتدایی مسیر به صورت دوخطه در قالب راه‌آهن قزوین- رشت- بندر کاسپین در مرحله پایانی و آماده ریل‌گذاری است. راه‌آهن رشت – آستارا به بیش از ۲۱ هزار تن ریل نیاز دارد. این پروژه ریلی دارای یک ایستگاه درجه یک (آستارا)، سه ایستگاه درجه ۲(صومعه‌سرا، اسالم – تالش و لوندویل) و پنج ایستگاه درجه ۳(رضوانشهر – پونل، ماسال، پره‌سر، حویق و لیسار) است.
راه‌هایی که کاهش می‌یابد
مسیر ریلی رشت – آستارا می‌تواند مدت حمل بار را از مبدأ و مقصد فنلاند به مبدأ یا مقصد ایران به صورت ترکیبی دریایی – ریلی به ۱۲ روز کاهش دهد، در حالی که حمل دریایی بار در این مسیر ۳۳ روز زمان نیاز دارد. همچنین مسیر فنلاند به پاکستان را به ۱۸ روز و مسیر فنلاند به هند را به ۲۰ روز کاهش خواهد داد. حمل بار از فنلاند به تایلند و بالعکس از طریق ناوگان دریایی ۴۵روز زمان می‌برد، در حالی که با تکمیل راه‌آهن رشت – آستارا این مسیر به صورت دریایی – ریلی به ۲۱ روز کاهش می‌یابد.
مسیر ریلی رشت – آستارا حلقه نهایی کریدور شمال- جنوب محسوب می‌شود، این کریدور نیز به عنوان پل ارتباطی کشورهای اروپایی با اقیانوس هند و خلیجفارس به شمار می‌رود و ارتباط کشورهای شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه از طریق ایران با کشورهای حوزه خلیجفارس، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا را فراهم خواهد کرد.
تکمیل کریدور شمال – جنوب فرصت بی‌نظیری برای جذب بالاترین حجم از بار روسیه و ترانزیت آن از طریق ایران فراهم می‌کند که با افزایش درآمدهای ترانزیتی در رشد شاخص‌های اقتصادی کشور نیز تأثیرگذار است.
اسناد اجرایی شروع پروژه راه آهن رشت – آستارا نهایی شد
وزیر راه و شهرسازی شامگاه گذشته در دیدارهای جداگانه با معاون نخست‌وزیر و وزیر حملونقل روسیه در مذاکرات با یکدیگر، اسناد اجرایی شروع پروژه راه‌آهن رشت- آستارا را بین ایران و روسیه نهایی کردند.
مهرداد بذرپاش در دیدارهای جداگانه با الکساندر نواک معاون نخست‌وزیر روسیه و ویتالی ساولیف وزیرحمل‌و‌نقل روسیه اسناد همکاری دو کشور در ساخت راه‌آهن رشت- آستارا را نهایی کردند که این اسناد با حضور عالی‌ترین مقامات اجرایی دو کشور امضا خواهد شد.
وزیر راه و شهرسازی کشورمان در این دیدارها افزایش همکاری‌ها و استفاده از ظرفیت موجود را در حملونقل ترکیبی با استفاده از حمل ونقل دریایی و ریلی از طریق راه‌آهن کاسپین- رشت که به زودی تکمیل می‌شود را مورد تأکید قرار داد.
وی ادامه داد: با تکمیل ۳۵کیلومتر از مسیر ریلی رشت تا بندرکاسپین در آینده نزدیک، این بندر از طریق شبکه ریلی، به بنادر جنوبی ایران در خلیجفارس به ویژه بندرعباس متصل می‌شود که تحول مهمی در حملونقل ترکیبی با بنادر روسیه در شمال دریای خزر خواهد داشت.
میزبانی ایران از اولین کشتی باری رو- رو روسیه
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به میزبانی ایران از اولین کشتی باری رو- رو روسیه، این ترددها را گام بزرگی در تجارت دریایی بین ایران و روسیه برشمرد و بیان کرد: تفاهم ایران و روسیه برای کشتی‌سازی در دریای خزر حائز اهمیت است و توسعه حملونقل ترکیبی با ورود اولین محموله ترانزیتی روسیه در سال گذشته از مسیر کریدور بین‌المللی شمال – جنوب می‌تواند نوید بخش همکاری‌های حمل ونقلی مؤثرتری باشد.
بذرپاش اظهار کرد: گسترش ظرفیت ترانزیتی مسیر دریایی از طریق کریدورهای شمال جنوب در امتداد غرب و شرق دریای خزر می‌تواند بر کاهش ترافیک زمینی سنگین قفقاز نیز مؤثر باشد.
همچنین در این دیدارها ویتالی ساولیف وزیر حملونقل روسیه گفت: تکمیل کریدور ریلی شمال- جنوب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که از طریق احداث راه‌آهن رشت- آستارا صورت می‌گیرد و روسیه عزم جدی برای تسهیل و کمک به ساخت این پروژه دارد.
ظرفیتها ی راهگذر
کریدور شمال ـ جنوب پل ارتباطی کشورهای اروپایی با اقیانوس هند و خلیج فارس بهشمار می‌رود. در این کریدور ارتباط کشورهای شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه از طریق ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا برقرار می‌شود.
شبکه بزرگراه‌ها، مسیرهای دریایی و ریلی به طول ۷ هزار و ۲۰۰کیلومتر، کریدور حملونقل بین‌المللی شمال- جنوب را تبدیل به کوتاه‌ترین مسیر ارتباطی (حدود ۳۵ تا ۳۷ روز) بین روسیه و هند می‌کند.
کریدور شمال ـ جنوب دسترسی مستقیم بیشتری را به هند در آسیای مرکزی و روسیه و در عین حال به ایران امکان تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه‌ای را می‌دهد.
کریدور شمال – جنوب می‌تواند رقیبی جدی برای کانال سوئز در مبادلات تجاری بین شرق و غرب باشد.
هزینه حمل کالاهای ترانزیتی از این مسیر، ۳۰ درصد نسبت به سایر مسیرهای منطقه ارزان‌تر است و زمان حملونقل کالاهای هندی به روسیه هم از طریق کانال سوئز به نصف کاهش می‌یابد.
کریدور شمال – جنوب که حتی پیش از جنگ در شرق اروپا و ناامنی بنادر روسیه در دریای سیاه مورد توجه بود با بحران انرژی و بحران غله ناشی از جنگ اوکراین، اهمیت ژئو استراتژیک خود را بیش از پیش نمایانتر کرد.
بهطور کلی کشورهای آسیای مرکزی و جنوب قفقاز به شدت با کمبود فضا در توسعه روابط تجاری با یکدیگر روبه‌رو هستند و هرگونه فرصت برای توسعه روابط تجاری بین آنها بهخصوص در حوزه حمل و نقلی با استقبال این کشورها مواجه شود.
مزیت‌های راهگذر
با توجه به اینکه برخی از همسایگان نظیر قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان به نحوی محصور در خشکی هستند، برای رسیدن به دریا باید از طریق ایران کالاهای خود را حمل کنند. بهره‌مندی ایران از کریدورها ازجمله کریدور شمال- جنوب از این منظر بسیار حائز اهمیت است.
این کریدور می‌تواند دیپلماسی سیاسی- اقتصادی ایران در قفقاز را از بیش از پیش فعال و نقشآفرین کند.
تکمیل کریدور شمال- جنوب علاوه بر توسعه ترانزیت بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌های سرزمینی یک منبع درآمد پایدار برای ایران است. پیش‌بینی می‌شود با عملیاتی شدن کریدور شمال- جنوب، ایران بتواند سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند که می‌تواند تا حدی وابستگی کشور به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.
ظرفیت ترانزیت کریدور شمال- جنوب ۳۰ میلیون تن در سال است، اما در حال حاضر ایران از ۲ میلیون تن این ظرفیت بهره می‌برد.
اگر ایران به هدف خود در تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای دست یابد، نیازی به خام‌فروشی موادمعدنی و نفتی نخواهد داشت و منافعی که از راه ترانزیت و گردشگری کسب می‌شود، کشور را از فروش موادنفتی و معدنی خام بی‌نیاز می‌کند.
از این کریدور سالانه حدود ۲۵٠میلیارد دلار محصولات هندی و چینی و آسیای شرقی به مقصد اروپا تراتزیت خواهد شد. پیش‌بینی شده سهم ایران در ترانزیت کالا حدود ۴درصد و تولید حدود ۱۵درصد باشد.
تکمیل و راه اندازی این طرح بزرگ بین‌المللی جایگاه ایران در اقتصاد بین‌الملل را از صادرکنندگی «موادخام» به جایگاه «ترانزیت» تغییرخواهد داد.
این کریدور از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی اوراسیا با خلیجفارس است که با توجه به نگاه دولت سیزدهم به دیپلماسی همسایگی و توسعه ارتباطات و مناسبات با کشورهای منطقه، می‌تواند نقش مهمی در ترانزیت کالاهای کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقهای ایفا کند.
استفاده از ظرفیت ترانزیتی کریدورها و نهادهای منطقه‌ای همچون سازمان همکاری شانگهای و… ازجمله اقدامات مهم دولت سیزدهم برای گسترش دایره دیپلماسی اقتصادی و پیشبرد راهبرد تقویت ارتباط با منطقه و همسایگان در راستای منافع ملی است.
راه‌آهن رشت-آستارا مثل چاه‌های نفت جدید!
رئیس کمیسیون حملونقل و لجستیک اتاق ایران می‌گوید با آغاز پروژه ریلی رشت آستارا شاهد رشد ترافیک کالاها در بنادر شمالی کشورمان خواهیم بود که می‌تواند درآمدزایی قابل توجهی برای کشورمان به همراه داشته باشد.
علی حسینی، رئیس کمیسیون حملونقل و لجستیک اتاق ایران در گفت‌وگو با «جوان» درخصوص توافق آغاز پروژه ریلی رشت – آستارا می‌گوید: «به جرئت می‌توان گفت، پروژه ریلی رشت- آستارا مهم‌ترین و تأثیرگذارترین پروژه ریلی کشورمان است، چون به‌شدت افزایش سهم ایران از حملونقل دریای خزر را در آینده‌ای نزدیک شاهد خواهیم بود. از این پروژه می‌توان به عنوان حلقه مفقوده توسعه کریدور شمال به جنوب یاد کرد، به طوری که انتظار می‌رود ترانزیت محصولات و کالاهای مختلف با توسعه‌ای چند برابری روبه‌رو شود، چون ورود ریل به آستارا و پروژه ریلی رشت- آستارا نویدبخش اتصال خط‌آهن کشورمان به کشورهای حوزه اوراسیاست.»
وی می‌افزاید: «طبیعتاً با آغاز این پروژه میزان ترانزیت کالاها، واردات و صادرات آنها با افزایش چشمگیری روبه‌رو خواهد شد که این امر می‌تواند ارزآوری زیادی را برای کشورمان به همراه داشته باشد. در کمیسیون حملونقل و لجستیک اتاق ایران، جلسات مختلف و نشست‌هایی که با مسئولان کشورمان داشته‌ایم و همواره بر آغاز این پروژه تأکید می‌کردیم، به طوری که همواره این توصیه را به مسئولان می‌دادیم که پروژه‌های دیگر را تعطیل کرده تا بتوانیم زودتر از مزایای گسترده این پروژه بهره بریم.»
رئیس کمیسیون حملونقل و لجستیک اتاق ایران تأکید می‌کند: «طبیعتاً با توسعه حملونقل ایران در دریای خزر با آغاز پروژه ریلی رشت- آستارا شاهد رشد ترافیک کالاها در بنادر شمالی کشورمان خواهیم بود که می‌تواند درآمدزایی قابل توجهی برای کشورمان به همراه داشته باشد، با این حال باید به توسعه زیرساخت‌های این بنادر بپردازیم تا بتوانیم از همه مواهب آن بهرمند شویم. در حال حاضر روسیه ظرفیت زیادی برای ترانزیت کالاها از مسیر ایران دارد، ولی آنچه واقعیت دارد، این است که کشورمان به لحاظ زیرساختی در بنادر و راه‌ها امکانات زیادی ندارد، به همین دلیل باید تأمین شناورهای رو- رو در دریای خزر را هر چه سریع‌تر پیگیری و در دستور کار خود قرار دهیم.»
حسینی می‌افزاید: «وصل نشدن رشت به بندر کاسپین در انزلی نیز یکی از معضلات دیگری است که باید سریعاً صورت گیرد، هر چند که مسئولان قرار است این امر را در آینده‌ای نزدیک محقق سازند تا شاهد آن باشیم که سهم کشورمان در حملونقل دریای خزر افزایش یابد. باید تمامی بنادر شمال کشور از مزیت‌های ریلی برخوردار شوند، کشورمان ظرفیت زیادی برای حملونقل نفت، محصولات کشاورزی، پتروشیمی و موادشیمیایی از این پروژه ریلی را دارد، با این حال باید کشورمان زیرساخت‌ها را یکی پس از دیگری فراهم و زمینه ایجاد یک نظام لجستیکی قوی و هماهنگ را ایجاد کند.»
